پس از ماه‌ها جنگ داخلی، "معمر قذافی"، رهبر پیشین حکومت لیبی سه‌شنبه مخفیانه و در محلی نامعلوم در بیابان‌ به خاک سپرده شد. بسیاری نگران تبدیل شدن مقبره وی به میعادگاه طرفداران دیکتاتور جنجالی لیبی هستند. پیش از این نیز پس از مرگ "اسامه بن‌لادن"، رهبر سازمان تروریستی القاعده مقام‌های آمریکایی نسبت به زیارتگاه شدن مقبره اسامه ابراز نگرانی کرده و هشدار داده بودند، هشدارهایی که سرانجام باعث شد تا جسد رهبر یکی از مخوف‌ترین سازمان‌های تروریستی جهان به دریا افکنده شود.

به گزارش قانون، با نگاهی به این نگرانی‌ها و هشدارها، این پرسش مطرح می‌شود که آیا براستی مقبره رهبران جنجالی به زیارتگاه حامیان آن‌ها بدل می‌شود؟ و پاسخ این است: "هم بله و هم خیر".

به همین بهانه، فارین‌پالیسی نگاهی به روزهای پس از مرگ برخی رهبران جنجالی جهان از آدولف هیتلر تا صدام انداخته که در زیر به آن اشاره می‌شود.

رهبر پیشین عراق در سال 2003 میلادی و در شرایطی که در گودالی پنهان شده بود، یافت شد؛ سه سال پیش در یک مرکز نظامی در نزدیکی بغداد به اتهام جنایت علیه بشریت اعدام شد. رهبران جدید در ابتدا قصد داشتند که جسد صدام را همچون قذافی در محلی مخفی دفن کنند اما سرانجام رضایت دادند که وی در محل زادگاه خود در نزدیکی تکریت به خاک سپرده شود. گرچه کسانی که روزانه برای دیدار از مقبره صدام به این مکان می‌آیند انگشت‌شمار هستند اما حضور تعداد قابل‌توجهی از حامیان دیکتاتور پیشین به‌ویژه در روز تولد وی از جمله دانش‌‍‌آموزان مدارس، رهبران عراقی را برآن داشت تا بازدیدهای سازمان‌یافته از این محل را ممنوع اعلام کنند.  

"آگوستو پینوشه"، دیکتاتور پیشین شیلی که به‌دلیل مشکلات حاد جسمانی از دادگاهی شدن گریخت در سال 2006 میلادی در شرایطی که در بازداشت خانگی به سر می‌برد به‌دلیل حمله قلبی درگذشت. دولت شیلی از برگزاری مراسم رسمی خاکسپاری برای وی خودداری کرد و "میشله باتلت"، رئیس‌جمهوری این کشور که پدرش از جمله قربانیان جنایت‌های پینوشه بود از حضور در مراسم خاکسپاری خودداری کرد. در این تصویر عزاداران به پینوشه ادای احترام می‌کنند.

 "اسلوبودان میلوسویچ"، رهبر ملی‌گرای صرب در دادگاه بین‌المللی به نسل‌کشی، ارتکاب جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت محکوم شد و در سلول خود به ‌دلیل حمله قلبی درگذشت. خانواده میلوسویچ دولت صربستان را به تلاش برای جلوگیری از برگزاری مراسم خاکسپاری وی متهم کردند، با این حال دولت صربستان سرانجام اجازه داد که جسد وی در زادگاه خانوادگی وی به خاک سپرده شود. مقبره میلوسویچ هم مانند صدام حسین در سالروز تولد و مرگ وی مورد بازدید هواداران وی و ملی‌گرایان افراطی صرب قرار می‌گیرد.  

"عیدی امین"، دیکتاتور پیشین اوگاندا پس از یک دوره حکومت خونبار بر اوگاندا در دهه 1970 میلادی، سرانجام به عربستان سعودی گریخت و تا پایان عمر یعنی تا سال 2003 میلادی در شهر جده زیست. با وجود موافقت دولت وقت اوگاندا برای دفن شدن جسد امین در این کشور، خانواده وی ترجیح دادند که او را در همان شهر جده به خاک بسپارند. رسانه‌های خبری گزارش دادند که مقبره وی به زیارتگاه تبدیل نشده و افراد کمی برای دیدار از مقبره وی به جده می‌روند.  

"نیکلای چایشسکو"، دیکتاتور خشن رومانی و همسر وی پس از سرنگونی دولت در 1989 میلادی تیرباران شدند. چایشسکو در گورستان نظامیان در بخارست به خاک سپرده شد. خبرگزاری فرانسه در سال 1990 میلادی در گزارشی نوشت که برخی رومانیایی‌ها با هدف یادآوری روزهای گذشته رژیم چایشسکو در ایام کریسمس، روز تولد و روز اعدام وی در محل مقبره او گردهم می‌آیند.

وقتی "فرانسیسکو فرانکو"، دیکتاتور اسپانیا در سال 1975 میلادی مرد در روستایی در دره "فالن" به خاک سپرده شد، جایی که فاشیست‌ها قهرمانان خود در جنگ داخلی اسپانیا را به خاک می‌سپردند. ولی اکنون دولت اسپانیا قصد دارد که باقیمانده جسد فرانکو را به "ال پاردو"، سکونتگاه پیشین وی در خارج از شهر مادرید منتقل کند. گفته شده که این اقدام تلاشی برای زدودن سمبل رژیم فرانکو از حافظه تاریخی اسپانیا است. مقبره فرانکو هنوز زیارتگاه حامیان پروپا قرص وی است.

زمانی که "جوزف استالین" رهبر قدرتمند کمونیست در سال 1953 میلادی درگذشت ابتدا در مقبره بزرگ لنین به خاک سپرده شد اما در سال 1961 باقیمانده جسد استالین در روندی موسوم به روند "استالین‌زدایی" به مقبره ساده‌ای نزدیک کرملین منتقل شد با این حال مقبره وی به عنوان زیارتگاهی برای حامیان وی و دوران وی باقی ماند. خبرگزاری فرانسه ماه مارس گزارش داد که چند صد تن از مردم روسیه با گردهمایی در میدان سرخ پنجاه‌وهشتمین سالگرد مرگ وی را برگزار کردند.

داستان مرگ "بنیتو موسولینی"، دیکتاتور فاشیست ایتالیا اینگونه بود که وی هنگامی که سعی داشت تا به اسپانیا بگریزد به اتفاق معشوقه‌اش در مزرعه‌ای توسط پارتیزان‌های ایتالیایی دستگیر شده و در همان جا به همراه سایر همراهانشان که از مقام‌های حکومت فاشیستی بودند، پس از محاکمه صحرایی به اعدام محکوم شدند. جسد موسولینی و معشوقه‌اش در پیازا لورتو در میلان، برای نمایش عموم با قلاب‌های مخصوص آویزان کردن گوشت در قصابی‌ها، به صورت وارونه، از سقف یک ایستگاه پمپ بنزین آویخته شده و به وسیله مردم شهر سنگ‌باران شد. جسد وی سرانجام چهار ماه بعد در زادگاه وی در "پریداپیو" به خاک سپرده شد. تعلل طولانی برای دفن جسد وی باعث نشد تا مقبره وی به زیارتگاه حامیانش تبدیل نشود.

داستان مرگ "آدولف هیتلر" نیز همچون مرگ موسولینی مرموز و خشن است. زمانی که هیتلر در سال 1945 به خود شلیک کرد، بی‌بی‌سی گزارش داد که بدن به آتش کشیده شده وی توسط نزدیکانش به خاک سپرده شده است. با این حال بعدها گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه روس‌ها مخفیانه با نبش قبر هیتلر باقیمانده جسد وی را به آلمان‌شرقی منتقل کردند. در سال‌های اخیر مقام‌های روسیه مدعی شدند که استخوان جمجمه و فک وی را که نشان می‌دهد هیتلر خودکشی کرده است را در اختیار دارند. با این حال متخصصان آمریکایی پس از معاینه استخوان‌های ادعا شده اعلام کردند که این استخوان‌ها متعلق به یک زن است.